قاره های زمین پیوسته در حال حرکتند. این یک پدیده کلیدی در سیاره ماست، اما همیشه اینگونه نبوده است.
به گزارش )، در حالی که برخی از دانشمندان فکر می کنند که صفحات قاره ای زمین تنها حدود یک میلیارد سال پیش شروع به حرکت کردند، گروه دیگری بر این عقیده اند که کل این فرآیند حدود چهار میلیارد سال پیش آغاز شد، یعنی زمانی که سیاره ما تازه زاده شده بود.
تفاوت این دو فرضیه بسیار زیاد است و طبق معمول، به نظر می رسد که حقیقت جایی بین این دو فرض قرار می گیرد. امروزه عموما دانشمندان بر این عقیده هستند که حرکت پوسته زمین حدود ۲.۸ میلیارد سال پیش شروع شد، یعنی زمانی که دمای داخل زمین برای تشکیل پانزده صفحه قاره ای مناسب بود.
اما عدم توافق هنوز هم وجود دارد. شواهد مستقیم از این دوره به سختی قابل دسترسی است و حالا بر اساس برخی از قدیمی ترین سنگ های روی زمین، ممکن است زمان تخمین زده شده حدود ۴۰۰ میلیون سال جابجا شود.
با تحلیل نیروی مغناطیس در سنگ های باستانی استرالیا و آفریقای جنوبی، دانشمندان دانشگاه های هاروارد و ام آی تی ادعا می کنند که صفحات قاره ای زمین دستکم از ۳.۲ میلیارد سال پیش و یا حتی قبل از آن در حال حرکت بودند. نتایج این پژوهش در ساینس نیوز (Science News) منتشر شده است. الِک برنر (Alec Brenner)، پژوهشگر دانشگاه هاروارد که در زمینه ویژگی های مغناطیسی صخره ها تحقیق می کند گفت: «اساسا این کشف یک سند زمین شناسی است که تاریخ حرکت صفحات قاره ای زمین را به عقب می برد. بر اساس شواهدی که ما یافتیم، به نظر می رسد که این فرآیند به احتمال زیاد در دوره اوایل شکل گیری زمین شروع شده است و این بدین معنی است که زمین آن دوران بسیار بیشتر از آنچه بیشتر مردم فکر می کنند شبیه زمین امروز بود».
هسته قاره ای پیلبارا (Pilbara craton) در وسترن استرالیا یکی از قدیمی ترین قاچ های پوسته باستانی زمین است و در آن فسیل هایی از نخستین موجودات زنده روی زمین وجود دارد.
این بخش از پوسته زمین که حدود پانصد کیلومتر امتداد دارد، حدود ۳.۵ میلیارد سال پیش شکل گرفت. با حفاری در بخشی از این هسته قاره ای که با نام هانی ایتر بسالت (Honeyeater Basalt) شناخته می شود، دانشمندان کوشیدند تا به اسرار تاریخ مغناطیسی منطقه پی ببرند.
اطلاعات آنها نشان داد که حدود ۳.۲ میلیارد سال پیش حرکتی معادل ۲.۵ سانتیمتر در سال در این صفحه وجود داشت که قابل مقایسه با سرعت جابجایی صفحات قاره ای در حال حاضر است. این قدیمی ترین مدرکی است که از حرکت صفحات قاره ای تا کنون به دست آمده است.
اما این تنها چیزی است که آنها تا حال می دانند. با اینکه آشکار است که صخره ها نوعی حرکت افقی داشته اند، هنوز مشخص نیست که این حرکت به خاطر عوامل محلی بوده یا به خاطر حرکت کل هسته قاره ای پیلبارا. این حرکت حتی می تواند به خاطر هر دوی این عوامل باشد.
در واقع نظریه ای وجود دارد که در آغاز شکل گیری زمین، صفحات قاره ای به صورت دوره ای حرکت کرده و بعد متوقف می شدند و این پدیده در طول چند میلیارد سال ادامه داشته است و بعد حرکت جدید صفحات قاره ای آغاز شد.
این نظریه می تواند توضیحی برای حرکت مشاهده شده در پیلبارا در دوره زمانی ذکر شده باشد.
البته استیفن سوبولِف (Stephen Sobolev)، زمین شناسی که در این پژوهش شرکت نداشته است به ساینس نیوز (Science News) گفت که توضیح دیگری برای این پدیده می تواند وجود داشته باشد.
برخی از نقاط پوسته زمین ممکن است زودتر از نقاط دیگر به زیر صفحات کناری رفته باشند و یا به خاطر برخورد شهاب سنگ و دیگر نیروهای قدرتمند تکه تکه شده باشند.
به هر حال واضح است که اتفاقی بزرگ در این نقطه روی داده و اگر آن رویداد، حرکت گسترده صفحه قاره ای بوده باشد، پیامد مهم آن می توانست شکل گیری حیات و زیستگاه ها روی زمین باشد.
آقای برنر توضیح داد: «در حال حاضر زمین تنها جرم سیاره ای شناخته شده است که حرکت کامل شکل گرفته صفحات قاره ای در آن وجود دارد. همانطور که به جستجوی سیارات در منظومه های شمسی دیگر ادامه می دهیم، مجاب می شویم که حرکت صفحات قاره ای زمین و فرآیندهایی که منجر به ایجاد آن شدند و نیروهای موثر در آغاز آن را درک کنیم».
بنابراین، این امید وجود دارد که با پژوهش های بیشتر، به درکی از سهولت رخداد صفحات قاره ای در دیگر دنیاها دست یابیم، به خصوص اینکه این رویدادها به طور تنگاتنگ با تکامل حیات و تثبیت وضعیت آب و هوایی مرتبطند.
